Hatırlayamamanın Sebepleri
Bazen bir şeyleri unutursunuz ve unuttuğunuz şey hakkında kendinize o kadar kızarsınız ki sinir katsayınız artar ve saldırgan bir hal alabilirsiniz. Bu unutkanlık yıllardır çok iyi bildiğiniz bir bilgi de olabilir hayatınıza yeni girmiş bir bilgi de. Ama bazen de öyle saçma şeyleri hatırlarsınız ki onu aklınızdan çıkarmak istediğiniz halde çıkaramazsınız. Mesela bir şarkı, dilinize dolanır ve mırıldanmaya başlarsınız. Şarkının nakaratlarından bir kısmını zaten hiç bir zaman ezberlemediğiniz için o kısmı saçmalayarak geçirirsiniz. Bilmediğiniz halde şarkıyı mırıldanmaktan kendinizi alamamanızın sebebini sizin gibi bilim insanları da merak etti.
Bir şeyi her unuttuğunuzda bunun nedeni tam olarak öğrenmemeniz olabilir – bir dakika önce tanıştığınız kişinin adı gibi; ya da beyninizde saklandığı yerden hatırlayamayacağınız için olabilir – en sevdiğiniz şarkının aklınızı kaçırdığı şarkı sözleri gibi.
Unutma biyolojisi, bilmemek ve hatırlamak arasında ayrım yapmanın zorluklarını inceler. Tokyo Üniversitesi Uygulamalı Biyolojik Kimya Bölümü’nden Profesör Satoshi Kida bu incelemeler kapsamında öğrenmemek yerine bilmemekle birlikte hatırlayamama arasında ayrım yapabilen bir bellek testi tasarladı. İlk olarak farelerde denenen araştırmada fareler unutma ve hatırlama arasındaki ilişkiyi bilmemekle birlikte hatırlamama arasındaki ilişki ile değerlendirme fırsatı verdi.
Hafıza testlerinin “öğrenme” veya eğitim aşamasında araştırmacılar farelerin yeni bir nesneyi birkaç dakika keşfetmesine izin verdiler.Daha sonra, testin “hatırlama” aşamasında, araştırmacılar farelerin yeniden piyasaya sürüldüklerinde nesneye ne kadar süre dokunduklarını gözlemlediler. Fareler daha önce gördüklerini hatırladıkları nesnelere dokunmak için daha az zaman harcadılar.Araştırmacılar, aynı nesneyi günün farklı saatlerinde yeniden sunarak farelerin geri çağırmalarını test etti ve verileri kaydetti.
Aynı deneyleri, diğer birçok genin ekspresyonunu düzenleyen bir protein olan ve normalde uyanmadan hemen önce düşük seviyeler ile uyumadan önce yüksek seviyeler arasında dalgalanan BMAL1 içermeyen sağlıklı fareler ile de yapan araştırmacılar iki grup fare arasında hatırlama farkını tespit etti.
Normal uyanmadan hemen sonra eğitilen farelerle, günün ilerleyen saatlerinde eğitilen farelerin BMAL1 seviyelerine göre eğitileni hatırlama ve cisimlerle meşgul olma sürelerinin farklı olduğunu tespit eden araştırmacılar BMAL1 seviyesinin normalde düşük olması durumunda farelerin aslında eğitildiği şeyleri hatırlamada güçlük çektiğini tespit etti.
Kida’ya göre, bellek araştırma topluluğu daha önce vücudun uyku-uyanıklık döngülerini düzenlemekten sorumlu içsel veya sirkadiyen saatinin de öğrenme ve bellek oluşumunu etkilediğinden şüpheleniyordu. Kida araştırma sonrası “Artık sirkadiyen saatlerin hafıza hatırlamayı düzenlediğine dair kanıtlarımız var” ifadesini kullandı.
Araştırmacılar, beynin hipokampus adı verilen belirli bir bölgesine bellek getirmede BMAL1’in rolünü izlediler. Ek olarak, araştırmacılar normal BMAL1’i dopamin reseptörlerinin aktivasyonuna ve beyindeki diğer küçük sinyal moleküllerinin değiştirilmesine bağladılar.
Kida, “Bu BMAL1 yolu ile bellek alımını artırmanın yollarını belirleyebilirsek, demans ve Alzheimer hastalığı gibi insanlarda bellek eksikliği hastalıklarına yönelik uygulamaları düşünebiliriz.” Dedi.
Bununla birlikte, günün saatine bağlı olarak doğal olarak dalgalanan hafıza hatırlama yeteneklerine sahip olma amacı bir sır olarak kalmaktadır.
Kida, “Günün belirli saatlerinde doğal olarak hafızayı geri çağırmanın evrimsel faydasının ne olduğunu gerçekten bilmek istiyoruz” dedi.
[instagram-feed]