Torpil ile Referansın Arasındaki Fark
“Eskiden torpil derlerdi şimdi referans”
Bu ifadeyi bir çok defa duymuş olabilirsiniz. İnsan kaynakları uzmanı veya işe alım konusunda faaliyette bulunan herhangi bir pozisyon sizin bu eleştiriye muhatap olmanıza sebep olabilir. Toplumun bir kısmı referans kavramını iyi biliyor olabilir ama büyük bir kısmı referansın torpil odluğu konusunda sarsılmaz bir inanca sahip. Bu inancı değiştiremeyeceğimi iyi biliyor olsam da torpil ile referansın arasındaki farkı izah etmekte fayda olduğunu düşünüyorum. Fayda var çünkü yeni mezun, askerden dönen veya kariyer değiştirmek isteyen bir çok aday torpil ile referans arasındaki farka takılıyor.
Önce torpilin ne olduğunu tanımlamak istiyorum.Torpil; aslında o işe layık olmayan kişinin farklı kişilerce para, maddi manevi çıkar sunularak işin başına getirilmesidir. En büyük zararı liyakatsiz kişilerin iş pozisyonuna sahip olması, işi bilen ve liyakatli kişilerin ise iş arayışlarına devam etmesidir. Ülkemizde de yaygın kullanılan torpil gerek kamu kuruluşlarında gerekse özel şirketlerde liyakatsiz kişilerin görev başına gelmelerini sağlıyor.
Referans ise aranan iş pozisyonu ile ilgisi olan kıdemli çalışanların pozisyon için uygunluk raporu vermesidir. Yani işveren arayışta olduğu pozisyona daha önce bu pozisyonda uzun yıllar faaliyet göstermiş kişilerin geri bildirimleri ile karar verir. Torpil liyakatsiz kişinin farklı çabalarla göreve getirilmesini sağlarken referans olur raporu verilmiş adayların içinde olumluluğu kıdemli çalışanlar tarafından kanıtlananların göreve getirilmesini sağlar.
Bu hep böyle mi olur ?
Yani her zaman referans liyakatli personeli göreve almak için yeterli midir ? Elbette değildir çünkü referans ta manipülasyona açıktır. Yani referans olan kişi aslında adayın yetkin olmadığı konular hakkında olumlu geri bildirimde bulunmuş olabilir. Bu durum anlaşılabilir mi ? Anlaşılır, aday gerçekten gereken kriterlere uygun değilse işe başladığı ilk gün referansın olumlu geri bildirimleri sayesinde orada bulunduğu belli olur. Bu durumla karşı karşıya kalındığında iki durum ortaya çıkar.
1 – Referans iş vereni kandırarak kendi yakınına yarar sağlamaya çalışmış ama enselenmiştir. Bu durumda iş veren referansa olumsuz geri bildirim iletebilir veya bir daha o referanstan geri bildirim kabul etmez.
2 – Referansın kendisi aday hakkında yanılmıştır. İş veren kendisine olumsuz geribildirimle döndüğünde, durumun kendisinin dışında gerçekleştiğini ve gerçekten de üzgün olduğunu iletir.
Her iki durumda da olumsuzluk duruma hakimdir. İş verenlerin çoğu aldıkları elemanı deneme sürecine tabi tutar. Bu genellikle 3 ay olmakla beraber iş koluna göre 6 ve 8 ay olan deneme süreleri de bulunur. Referansın pişmanlığı veya referansın manipülasyonu anlaşıldığında iş veren yukarıdaki iki durumdan birini sergileyip adayı deneme süresi sonunda kapının önüne koyar.
Bu öyle eski Türk filmlerindeki gibi olmaz, iş veren deneme süresi sonunda değerlendirme formunu doldurur ve adaya sunar. Adayın formu işe devam edebilecek durumda ise adaya , deneme süresinin başarılı geçtiği ve şirkette çalışmaya hak kazandığı bilgisi verilir. Aday önüne gelen davet mektubuna evet veya hayır cevabını vererek şirketteki kaderini belirler. Form olumsuz olursa adaya “sizinle devam edemeyeceğiz” vari bir mektup sunulur. Aday orada istenmediğinin farkına varır ve iş denemesi hüsranla sonuçlanır.
Torpili Referanstan Ayırmanın Yöntemleri
Torpil ile referansı birbirinden ayırmak sanıldığı kadar zor değildir. Anlamak için şu durumları değerlendirmek yeterlidir;
- Referans olarak gösterilen kişiler adayın daha önceden çalıştığı kişiler mi? Bu astı veya üstü olabilir ama dikkat edilmesi gereken nokta referansların adayla aynı ortamda çalışmışlıklarıdır.
- Referans olarak gösterilen kişi CV’de aşikar belirtilmiş mi? Referans CV’de yer alıyorsa adayın da referansın da sürece inancı tamdır. Referans CV’de yer almadığı halde mülakat süreçlerinde bir şekilde dile geliyorsa referansın torpil olabileceği ihtimali değerlendirilmelidir.
- Referans, adayın akrabası mıdır ? Evet akrabası ise torpil olması muhtemeldir.
- Referans, adayı aslında çok ta iyi tanımıyorsa. Aynı yerde çalışılmış fakat birbirlerini iyi tanımayan kişiler birbirine referans olduğunda olayın torpil olma ihtimali değerlendirilebilir.
Referans Gerçekten Değerlendirilmeli midir ?
Evet, referans gerçekten işe yarar. Yanlış adayın seçiminin getirdiği olumsuzluklar karşısındaki sorumluluk paydaşlara dağıtılır. Şirketi zarara uğratan bir çalışan için IK evvela “x kişinin referansı napayım abi” der, daha sonra operasyon daki diğer yöneticiler silsile halinde “x kişi ref. olmuş napalım olan oldu” der. Ondan evvela referans genelde böyle bir olayın oluşmasını engeller, referansla gelen personel referansını utandırmak istemez, sorumluluk duygusu adayın yanlış hareketlerde bulunmasını engeller.
Referans Kararı Nasıl Değiştirir ?
Referans işe girecek adaylar arasındaki kararı şöyle değiştirir ve %85 etkilidir.
IK açık pozisyon için aday arayışını başlattığında yüzlerce hatta iş koluna göre binlerce aday pozisyona başvurur. İşini iyi yapan bir şirketten bahsediyor olalım, pozisyon için ilan kapatıldıktan sonra IK havuza gelen CV’leri değerlendirmeye başlar. Önce CV’lerden kaçının gerçekten başvuru için olumlu olduğu belirlenir. Bu aşamada IK CV’lere üstünkörü göz atar ve “amaan ne olursa olsun başvur gitsin” kafasına sahip başvuruları eler. Elde kalan uyumlu CV’ler için bir mülakat süreci başlatılır. IK adayları sırayla arayarak gün ve saat verir veya CV’deki eposta adresine ön görüşme formu ya da kişilik testi gönderir. Ön görüşme, kişilik testi ve mülakat tamamlandıktan sonra IK adayların hangilerinin gerçekten aranan pozisyon için uygun olduğuna açık pozisyonun yöneticisine de danışarak karar verebilir.
Referansın iş göreceği yer işte burada başlar. Diyelim ki 100 kişilik başvurunun içinden son görüşme ile birlikte 20 aday kalsın ve bu adaylardan sadece 10 u alınabilsin. Bu 10 adayın kim olacağı referanslara göre belirlenir. 10 aday için sağlam referans gören IK diğer 10 kişiyi elemekte hiç endişe duymaz. Zaten aradığı da odur, gelecekte olumsuz bazı şeyler olursa sorumluluğu paylaşmak. Günün sonunda referansı olanlar işe başlamış, referansı olmayanlar aslında işe başlayanlardan daha kalifiye olsalar bile iş bulamamış olur.
Siz siz olun, iş arayışlarınızda referans kavramına özen gösterin, varsın kimileri torpil desin.
Başka bir kaynaktan da okumak isterseniz tıklayın.
