Hava Olaylarına Müdahale Simülasyonu
Fırtınalar, günlerce süren sağanak yağış, aniden bastıran soğuk hava dalgaları ve yaşamı olumsuz etkileyen diğer meteoroloji olayı. Üretim, ulaşım, ısınma ve bir çok konuda olumsuz etkileri olan beklenmeyen hava olayları için insanlığın kullandığı en belirgin teknoloji bir kaç haftayı içine alan hava tahmin raporları.
Ülkelerin ve bölgelerin kritik noktalarına yerleştirilmiş hava ölçüm araçları ve bilgisayarlar sayesinde elde edilen örüntüden gelecekte nerelere tahminen ne kadar yağmur ve kar yağacağı, kaç gün güneşli kaç gün bulutlu geçeceği gibi veriler elde edilebiliyor. Buna rağmen çoğu kez beklenenin dışında seller, fırtınalar ve çığ olayları yaşanabiliyor.
1960 ta Lorenz tarafından keşfedilen kelebek etkisi teorisine göre “Brezilya’da kanat çırpan bir kelebek Teksas’ta fırtınalara sebep olabilir”. Bu teoride bahsedilen durum kelebek veya hava olayı değildir, teoriye göre dünyanın herhangi bir yerinde önemsiz gibi görünen kaotik bir gelişme farklı bir noktada inanılmaz etkiler yaratabilir.
28 Mart 2022 de Nonlinear Processes of Geophysics te yayınlanan bir çalışmada bilim insanları kelebek etkisi teorisinden yararlanarak doğa olaylarını yönetmek üzere yeni bir simülasyon tekniği denedi. Bilim insanlarına göre doğa olaylarını yönetebilmek için Lorenz teorisindeki kelebeği nereye konumlandırmamız gerektiğini bilmemiz yeterli, böylece doğa olaylarını engelleyemesek te bize zarar veremeyecek ölçüde manipüle edebiliriz.
Hava olaylarını yönetebilmek için yeni tekniklerin keşfedilmesi yüksek kaliteli hava ölçüm cihazları ile mümkün olduğundan bilim insanları önce cihazlarını yeniledi ve simülasyon için gerekli veriyi elde edecek kadar cihazı konuşlandırdı. Bilim insanları daha önce de hava olaylarını değiştirmek için girişimlerde bulunmuştu, mesela 2019 Flossmann ve arkadaşları yerden ve uçaklardan havaya dumanlar ve kuru buzlar enjekte ederek aerosollerin bulut yoğunlaşma çekirdeği gibi davranmasını ve bulut oluşumunu arttırmasını sağladı, gerçekten de işe yaradı ve o bölgede yağmur yağdırmayı başardılar. Öncesinde 2018 yılında Liğ ve arkadaşları hesaplamalı simülasyonlar gerçekleştirdi ve Sahra üzerinde büyük ölçekli rüzgar ve güneş çiftlikleri uygulayarak ve küresel atmosferik dolaşımı modüle ederek Sahel bölgesindeki potansiyel yağmur iyileştirmelerini araştırmıştı, tüm bu bilgiler gösterdi ki insanlık hava olayarı konusunda gerçekten de çok kısıtlı bilgiye sahip. Bilim insanlarına göre daha önce yapılan tüm çalışmalar, zaten gerçekleşmek üzere olan hava olaylarını tetiklemek üzerineydi, yapılan yeni çalışmada odak değiştirildi ve zaten gerçekleşecek olan doğa olaylarının daha az zararla geçirilmesi üzerine yoğunlaşıldı.
Bilim insanlarına göre dünyanın her bir noktasındaki doğa olaylarını daha yüksek bir keskinlikle elde edebilirsek, tıpkı Lorenz in kelebeğinin kanatlarının ortaya çıkardığı yerel kaosu tespit edebilir ve bu kaosun etkilerini küçük müdahalelerle azaltabiliriz, böylece çok daha şiddetli gerçekleşecek olan bir çok doğa olayını doğal seyrinde tamamlatabiliriz.
Deneyin matematiksel izahı ve diğer ayrıntılar için npg.copernicus.org ziyaret edebilirsiniz.
