WEB 3.0 NEDİR VE NELER VADEDİYOR ?

Merkeziyetsiz bir dünya !

Öncelikle web nedir bir hatırlayalım. Web kelimesi İngilizce’dir ve Türkçe’de “Ağ” anlamına gelir. Geleneksel anlamda web demek www demektir ve 1989 yılında Cern’de çalışan bilgisayar bilimcisi Tim Berners Lee tarafından icat edilmiştir. Berners aynı zamanda ilk web sunucusunu, ilk web tarayıcısını ve köprü metni biçimlendirme sistemi yani HTML yi icat etti. Bununla da kalmadı o zamana kadar bir kaç on yıl var olan hiper bağlantı kavramını uyguladı.

WEB 1.0′ da Tekil bilgisayarlarda oluşturulan bilgiler bir merkezde toplanır sadece okunabilirdi, yani bir bilgisayar server (sunucu) ona erişen tüm bilgisayarlar client (istemci) rolündeydi. Teknoloji geliştikçe iletişim kuran cihaz sayısı arttı ve artık sadece iletişim kurmak yetmez hale geldi ve WEB 2.0 oluşturuldu. W1.0 da tekil bilgisayarlarda oluşturulan bilgiler sadece tüketilirken W2.0 ile katılımcılar yeni bilgiler de üretebilir hale geldi. Statik olan veri dinamik hale geldi. Yani evet web sitelerinin verileri yine bir web sunucuda tutuluyordu ama web sitelere erişen kişiler de veri üretebilir hale geldi, dolayısıyla client istemci olmaktan çıkıp kısmi bir sunucu haline geldi. Örneğin bugün Facebook, Twitter, Instagram, Linkedn bir günde binlerce GB veri üretmektedir.

WWW’nun kurucusu Tim Berners-Lee nin Semantik Web olarak tanımladığı Web 3.0 da bilgisayarların ürettiği veriler tek merkezde tutulmaz. Blok zinciri teknolojisindeki gibi merkeziyetsiz olarak bilgisayar arasında dolaşır. Peer to peer olarak adlandırılan bu dolaşımın Türkçe adı kişiden kişiye, akrandan akrana demektir.

Web 3.0 teknolojisini diğerlerinden ayıran en büyük özellik 1 ve 2 de ki merkeziyetçi yapıdır. Web 1 ve 2 de veri tek bir merkezde yani barındırma sunucularında tutulur ve işlenir, örneğin Meta veya Instagram’a yüklediğiniz bir resim ABD veya dünyanın herhangi bir yerinde kurulmuş veri merkezlerinde tutulmaktadır. Resmi görüntülemek sadece Web 1 tanımını karşılarken birinin resme yorum yazması dinamik veri oluşumu anlamında geldiği için artık Web 2 tanımını karşılayacaktır. Ama dikkat edilirse resmin de yorumun da veri merkezindeki sunucuda tutulduğu görülebilir.

İşte web 3.0 bu durumu değiştirme niyetindedir. Web 3.0 a göre veri çok iyi şifrelenerek merkeziyetsiz bir yapıda saklanabilir. Yani milyarlarca insanın profil bilgileri blok zinciri hizmeti vermeye gönüllü milyonlarca bilgisayar üzerinde saklanabilir. Böylece veri merkezi maliyetleri azaltılırken veri hızı arttırılır ve blok zincirinin değiştirilemezlik algoritmaları sayesinde verinin güvenliği sağlanabilir.

Web 3.0 da kullanılan uygulamalara Decentralied App (DApp) yani Merkeziyetsiz Uygulama denmektedir, buradan anlaşılacağı üzere gelecekte Web üzerinden kullandığımız uygulamalar da merkeziyetsiz blok zinciri platformlarında barınacaktır. Yani Instagram da hesabı olan milyarlarca insanın verisi milyarlarca bilgisayrada depolanacak ve peer to peer transfer edilecektir, bu sebeple ilkeleri vardır;

Web 3.0 İlkeleri

• Açıklık : Açık kaynak kodlu bir yapıdır ve sürekli geliştirilebilir.
• Semantik Olmak : Anlam bilimine aykırı olmaalıdır, bilgi semantik olarak tasnif edilebilmelidir.
• Mahremiyet : Kişisel mahremiyete özen göstermelidir.
• Güven : Kesinlikle güvenilir olmalıdır.
• Doğrulanabilirlik : Bilgi, onu kullanan tüm paydaşlar tarafından doğrulanabilmelidir.

WEB 3.0 Yararları Nelerdir ?

• Veriler geçmişe doğru değiştirilemeyeceği için kanıt ve delil silme yapılamaz.
• Veriler tek bir merkezde tutulmadığı için veri çalma ve izinsiz kullanma yapılamaz
• Verilerin müşterek bir amaç için kullanılması, paydaş katılımının salt çoğunluğu esasına dayandığından bir uygulama veya uygulamlar bütünü bir kişinin kararı ile kapatılamaz durdurulamaz.
• Weriler bir sunucuda tutulmayıp coğrafi olarak yakın sayılabilecek bilgisayarlar üzerinde tutulacağı için veriye erişim hızı ve uygulamaların hızları artar.
• Veri birden fazla bilgisayarda birden fazla kopyalara bölündüğü için veri merkezinin zarar görmezi, depolama sorunları oratadan kalkar. Bir verinin kaybolabilmesi için P2P dolaşan tüm cihazların aynı anda offline olması gerekir ki bu gerçek hayatta pek mümkün değildir.
• Bir çok işletme ticari işlemlerini web sayfaları üzerinden yapmaktadır. Günümüzde web sayfalarındaki verilerin korunması için SSL gibi önlemler alınsa da veri hırsızlığı yaşanmaktadır. Web 3.0 da blok zinciri yöntemi kullanılacağı için web sayfalarında dolaşımda olan verilerin erişimi ve manüpilasyonu imkansız dönecek kadar zordur.